Καρδίτσα και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος – Η Καρδίτσα στον πόλεμο

          Την 28η του μηνός Οκτωβρίου του έτους 1940, ημέρα Δευτέρα και ώρα 3 τα ξημερώματα, στην Κηφισιά, στην οικία του Έλληνα Πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, λαμβάνει χώρα ένα από τα σημαντικότερα  γεγονότα της ιστορίας της χώρας μας. Η ιαχή του πολέμου φτάνει στον ελλαδικό χώρο.  Ταξιδεύοντας στο ιστορικό μας παρελθόν πριν από 77 χρόνια, η Ιταλική Κυβέρνηση του Μουσολίνι, μέσω του Ιταλού Πρέσβη της στην Αθήνα Εμανουέλε Γκράτσι, επέδωσε τελεσίγραφο στον Έλληνα Πρωθυπουργό. Με αυτό απαιτούνταν η ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την ελληνοαλβανική μεθόριο, με σκοπό να καταλάβει καίρια σημεία της χώρας μας και να φτάσει μέχρι την Αφρική. Το τελεσίγραφο δόθηκε ιδιοχείρως από τον Ιταλό Πρέσβη στον Έλληνα Πρωθυπουργό, στην κατοικία του στην Κηφισιά, με διορία 3 ωρών για να απαντήσει, δηλαδή μέχρι τις 6 το πρωί. Ο Μουσολίνι στόχευε σε μία εύκολη νίκη στην Ελλάδα. Η απάντηση όμως του Μεταξά ήταν άμεση και ήταν ΟΧΙ, ένα όχι που εξέφραζε τη βούληση όλου του ελληνικού λαού να μην υποδουλωθεί, αλλά να πολεμήσει για την ελευθερία του. Με αυτό το όχι μπήκε η ουδέτερη μέχρι τότε Ελλάδα, στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πρώτη επίθεση του Ιταλικού στρατού ξεκίνησε την ίδια μέρα στις 05:30 τα ξημερώματα στα βουνά της Πίνδου. Η επίθεση έγινε αιφνιδιαστικά, προτού εκπνεύσει η διορία του τελεσιγράφου. Όμως από τις προηγούμενες ημέρες είχε ξεκινήσει η στρατιωτική προπαρασκευή της χώρας, με επιστράτευση, καθόσον μετά τη βύθιση του αντιτορπιλικού «Έλλη» τον δεκαπενταύγουστο στην Τήνο, προμηνυόταν η σύντομη είσοδος της χώρας στον πόλεμο.

            Τα πεζοπόρα τμήματα της Πίνδο αποτελούνταν από τρία Τάγματα του 51ου Συντάγματος Πεζικού, το οποίο απαρτιζόταν ως επί το πλείστον από Καρδιτσιώτες και Τρικαλινούς στρατιώτες (γνωστό ως απόσπασμα Δαβάκη). Η πρώτη απώλεια από ελληνικής πλευράς ήταν ένας Τρικαλινός, ο στρατιώτης πεζικού Βασίλειος Τσιαβαλιάρης ετών 27. Για την Καρδίτσα, η πρώτη απώλεια την ίδια μέρα ήταν ο στρατιώτης Απόστολος Καραβίδας από την Οξυά. Λίγο αργότερα ξεκινούν και οι πρώτοι βομβαρδισμοί σε στρατηγικά σημεία, όπως στον Πειραιά, στο Τατόι, στη Διώρυγα της Κορίνθου και στη Ναυτική Βάση της Πρέβεζας. Οι ιταλικές δυνάμεις ήταν πολλαπλάσιες των ελληνικών, παρ’ όλα αυτά οι Έλληνες στρατιώτες υπήρξαν δείγμα γενναιότητας και αυτοθυσίας.  Με ελάχιστα εφόδια και παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, κατάφεραν να αμυνθούν και να προχωρήσουν στην αντεπίθεση την 14η Νοεμβρίου του 1940. Η Θεσσαλική 1η Μεραρχία του ελληνικού στρατού ήταν αυτή που πρώτη ξεκίνησε την αντεπίθεση, τρέποντας σε φυγή τα αντίπαλα στρατεύματα.

            Κατά τη διάρκεια του έπους του 40’ πολυάριθμες ήταν οι επιτυχίες των ελληνικών στρατευμάτων σε ξηρά και θάλασσα. Οι νίκες αυτές, έθεσαν την Ελλάδα στο επίκεντρο του παγκοσμίου ενδιαφέροντος. Ο ιταλογερμανικός άξονας, που ήδη είχε καταλάβει στην Κεντρική Ευρώπη την Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, Κάτω Χώρες και σχεδόν τη μισή Γαλλία, άρχισε να βρίσκει εμπόδια στη διέλευσή του. Έτσι, με την απόκρουση της Ιταλικής εισβολής, διαψεύστηκε ο θρύλος ότι ο Άξονας ήταν αήττητος.  Πολλοί είναι οι ιστορικοί οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι ελληνικές νίκες επηρέασαν την έκβαση όλου του πολέμου, καθώς αναγκάστηκαν οι Γερμανοί να συνδράμουν στα ιταλικά στρατεύματα, που έχαναν στην Ελλάδα και να αναβάλλουν την εισβολή τους στη Μόσχα, με αποτέλεσμα να τους βρει η βαρυχειμωνιά και να ηττηθούν λίγο αργότερα.

            Η πρώτη νίκη κατά των δυνάμεων του Άξονα, σημειώθηκε στην ηρωική μάχη που δόθηκε στο ύψωμα 731 στο αλβανικό μέτωπο, τον Μάρτιο του 1941. Οι Ιταλοί είχαν ξεκινήσει τη στρατιωτική επιχείρηση με την κωδική ονομασία “Primavera” δηλαδή Άνοιξη, την οποία επέβλεπε προσωπικά ο Μουσολίνι. Στη μάχη της Μεγάλης Εαρινής Επίθεσης στο ύψωμα 731 στις 09 Μαρτίου του 1941, οι Ιταλοί αν και ισοπέδωσαν το ύψωμα, δεν κατάφεραν να το καταλάβουν. Οι ελληνικές δυνάμεις περιελάμβαναν το 5ο Σύνταγμα Πεζικού, το οποίο αποτελούνταν κυρίως από Καρδιτσιώτες και Τρικαλινούς στρατιώτες.

            Τον Απρίλιο ξεκίνησε και η γερμανική επίθεση, ταυτόχρονα με την ιταλική, κάτι που οδήγησε στη σταδιακή υποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων. Στις 20 Απριλίου έγινε η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς και στις 23 του ίδιου μήνα η συνθηκολόγηση με τους Ιταλούς. Τότε ξεκινά η δύσκολη περίοδος της κατοχής στην Ελλάδα.

            Μεγάλη είναι η αντίσταση των Ελλήνων. Στην Καρδίτσα βρίσκονται οι κατοχικές δυνάμεις από τις 28 Απριλίου 1941, που μετατρέπουν σε διοικητήριό τους το ιστορικό ξενοδοχείο Άρνη. Στις 11 Μαρτίου 1943 η Καρδίτσα είναι η πρώτη πόλη στην Ευρώπη, η οποία απελευθερώνεται. Τα ιταλικά στρατεύματα συμπτύσσονται στα Τρίκαλα και το ραδιόφωνο BBC από το Λονδίνο, μεταδίδει την είδηση σε όλες τις γλώσσες. Για τους επόμενους περίπου οκτώ μήνες η Καρδίτσα, ήταν η πρωτεύουσα της ελεύθερης Ελλάδας, εμπορικό κέντρο και κόμβος μεταφοράς εμπορευμάτων, μέχρι την ανακατάληψή της από τους Γερμανούς.

            Λόγω της έντονης αντιστασιακής δράσης στην περιοχή και κυρίως μετά τη λεγόμενη «μάχη της σοδειάς», οι Γερμανοί προβαίνουν σε σκληρά αντίποινα στον άμαχο πληθυσμό,  με εκτελέσεις και καταστροφές. Αντιπροσωπευτικό είναι το σύγχρονο μπρούτζινο γλυπτό (2004) που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης (στη Λεωφόρο Δημοκρατίας στο παρκάκι έναντι του αθλητικού πάρκου), με τίτλο η «μάχη της σοδειάς», από τον γλύπτη Σώτο Αλεξίου, που παριστάνει έναν αρματωμένο αντάρτη που πηγαίνει μαζί με έναν αγρότη και μία αγρότισσα για να θερίσουν. Ο καλλιτέχνης αποδίδει το σύνθημα που κυριαρχούσε τότε «ούτε σπυρί σιτάρι στον κατακτητή».

            Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος φτάνει στο τέλος του. Οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την Καρδίτσα πρωινές ώρες της 2ας Σεπτεμβρίου του 1944. Ενάμιση μήνα περίπου μετά, δηλαδή την 12η Οκτωβρίου του 1944, αποχωρούν τα στρατεύματα κατοχής από την Αθήνα. Τέσσερα χρόνια αγώνα που ολοκληρώθηκαν γεμίζοντας τις σελίδες της ιστορίας μας με θάρρος, ηρωισμός, μεγαλοψυχία και αυτοθυσία των Ελλήνων που αγωνίστηκαν για την πατρίδα μας.

Ελπίδα Κυπραίου

Ανθυπαστυνόμος Α.Τ. Καρδίτσας

(το ανωτέρω κείμενο αποτελεί το λόγο την υπογράφουσας σε φετινή εκδήλωση για τον εορτασμό της επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940, με τη σημείωση ότι χάριν συντομίας δεν μνημονεύονται όλα τα γεγονότα και ονόματα που σχετίζονται με την Καρδίτσα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο)

 

H Ανθ/μος ΚΥΠΡΑΙΟΥ Ελπίδα κατά την εκφώνηση του λόγου της στον εορτασμό της επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940

Το μπρούτζινο γλυπτό με τίτλο η “Μάχη της Σοδειάς” που βρίσκεται στην είσοδο της Πόλης του Σώτου Αλεξίου. Παριστάνει έναν αρματωμένο αντάρτη που πηγαίνει μαζί με έναν αγρότη και μία αγρότισσα για να θερίσουν. Ο καλλιτέχνης αποδίδει το σύνθημα που κυριαρχούσε τότε «ούτε σπυρί σιτάρι στον κατακτητή».

 

5/5 - (1 vote)